RPO interweniuje w sprawie gruntów pod CPK. Mieszkańcy skarżą się na niepewność

Mieszkańcy gruntów zaplanowanych pod budowę Centralnego Portu Komunikacyjnego – Baranowa, Teresina i Wiskitek – interweniowali u RPO. Nie wiedzą bowiem, jaki dokładnie obszar zostanie objęty wywłaszczeniem pod budowę przyszłego portu lotniczego i kiedy to nastąpi. Tymczasem pozyskiwanie nieruchomości rozpoczęło się już na podstawie umów cywilnoprawnych, zawieranych poza procedurą wywłaszczenia – w ramach tzw. Programu Dobrowolnych Nabyć.

Jak podają mieszkańcy, umowy zawierane ze świadomością grożącego wywłaszczenia nie są zawierane w sposób swobodny. Do tego dochodzi fakt, że gdyby port Solidarność jednak nie powstał na terenie nieruchomości, właściciel nie mógłby jej odzyskać. W związku z tymi obawami, Rzecznik Praw Obywatelskich wystąpił do Marcina Horały, pełnomocnika rządu ds. budowy CPK. Ostateczna lokalizacja lotniska nie została dotychczas potwierdzona decyzją administracyjną. Nie przeprowadzono też jeszcze analiz środowiskowych, w tym przede wszystkim w sprawie hałasu, związanego z funkcjonowaniem ogromnego portu lotniczego.

Na co skarżą się mieszkańcy

Mieszkańcy wskazują na „iluzoryczny charakter przeprowadzanych konsultacji społecznych”, jak i na niezapewnienie pełnej, wyczerpującej informacji dotyczącej planowanego procesu wywłaszczeń pod budowę inwestycji. Podkreślają, że choć nie ma jeszcze ostatecznej lokalizacji lotniska, rozpoczęto Program Dobrowolnych Nabyć gruntów pod jego budowę. Zatrzymuje to ruch na rynku nieruchomości, z uwagi na niepewność inwestorów co do objęcia danej nieruchomości późniejszym wywłaszczeniem pod budowę CPK. Jednocześnie zdezorientowani właściciele gruntów nie mają pewności, czy należące do nich nieruchomości znajdą się ostatecznie na terenie objętym CPK.

Obywatele wskazują również, że zdarza się, gdy na teren nieruchomości znajdujących się w obszarze wstępnie zapowiedzianych wywłaszczeń pod budowę CPK – bez zgody właścicieli – wchodzą przedstawiciele inwestora, aby przeprowadzić „inwentaryzacje przyrodnicze”. Zdaniem skarżących konsultacje społeczne są prowadzone niezgodnie ze standardami wynikającymi z Konwencji o dostępie do informacji. Inwestor ma nie uwzględniać zgłaszanych postulatów, forsując przyjęty przez siebie wariant realizacji inwestycji, a o planach spółki mieszkańcy dowiadują się ze strony internetowej.

Wątpliwości RPO

W tym kontekście uzasadnione wydają się skargi obywateli na prowadzony obecnie sposób przejmowania tych nieruchomości, a polegający na zawieraniu umów sprzedaży nieruchomości na podstawie Programu Dobrowolnych Nabyć – w trybie cywilnoprawnym.

Taka forma nabywania nieruchomości – bez wszczynania procedury wywłaszczeniowej i w momencie, gdy nie ma dokładnej lokalizacji lotniska – wydaje się stać w opozycji do konstytucyjnych zasad: legalizmu oraz zaufania obywatela do władzy publicznej, stanowiących jeden z komponentów zasady demokratycznego państwa prawa. Wobec terenów, na których ma zostać zrealizowany cel publiczny, zasadą powinno być wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego, aby możliwe było ustalenie odszkodowania – słusznego i odpowiadającego wartości nieruchomości.

Tymczasem przejęcie nieruchomości na podstawie umowy cywilnoprawnej, zawieranej całkowicie poza procedurą wywłaszczenia – a zatem wydawałoby się w pełni dobrowolne – dla właścicieli rodzi niekorzystne skutki (poza obawami co do niekorzystnych dla właścicieli różnic w cenach nieruchomości).

W ocenie Rzecznika za wysoce niepożądaną należy uznać sytuację, w której obywatele nie mają pewności, jaki dokładnie obszar zostanie objęty wywłaszczeniem pod budowę CPK i kiedy to dokładnie nastąpi. Rzecznik poprosił pełnomocnika o pełną informację w tej sprawie i ustosunkowanie się do skarg obywateli przesłanych RPO.