40 lat od oblotu turbośmigłowego Saaba 340

Saab 340 to szwedzki dwusilnikowy samolot turbośmigłowy zaprojektowany i początkowo produkowany przez firmy Saab AB i Fairchild Aircraft. Model 340BF to zmodyfikowana zaś wersja Saaba 340A przeznaczona do przewozu ładunków cargo. Maksymalne obciążenie użytkowe tego samolotu wynosi 3 tony 850 kilogramów, a objętość ładunku, który może być przewożony jednorazowo, to 35,8 m3.

Pozostające w służbie egzemplarze wykonują ponad 450 lotów dziennie, czyli jeden co trzy minuty. Pomimo wieku samoloty te osiągają gotowość operacyjną na poziomie 99 proc.

Rozwój Saaba 340

Saab był przede wszystkim producentem na rynku obronnym, ale w latach 70. ubiegłego wieku zaczął rozważać wejście na rynek cywilny. Współpracując z amerykańskim Fairchildem, szwedzki producent przystąpił do projektowania samolotu pasażerskiego krótkiego zasięgu dla około 30 pasażerów. Fairchild dostarczył skrzydła, statecznik pionowy i gondole silnikowe. W rezultacie 340 został nazwany SF340, nawiązując do partnerstwa Saab-Fairchild.

Saab wniósł do samolotu wiele nowinek ze swojego wojskowego doświadczenia, dzieląc się kilkoma technikami projektowymi i produkcyjnymi z maszyną 340. Na przykład samolot nie ma nitów mocujących aluminiową konstrukcję; wykorzystano w nim proces łączenia dyfuzyjnego, który przysłużył się zmniejszenia wagi.

Premiera Saaba 340 szczęśliwie zbiegła się z ustawą o deregulacji linii lotniczych z 1978 r. (1978 Airline Deregulation Act), która zapoczątkowała okres wzrostu i większej wolności linii na rynku amerykańskim lotniczym. Niewątpliwie przyczyniło się to do wysokiej sprzedaży tego typu na początku produkcji, ponieważ linie chciały wyjść poza swoje dawne  granice i wejść na nowe rynki.

Wejście do służby

Pierwszy lot odbył się 25 stycznia 1983 roku z macierzystej bazy Saaba w Linköping w Szwecji. Następnie nastąpił żmudny proces testowania i certyfikacji, w ramach którego przeprowadzono 24 loty w ciągu zaledwie czterech tygodni. Według Airways Magazine, 340 wykonał 1731 lotów testowych z łącznym czasem lotu ponad 585 godzin, aby zapewnić sobie wspólną europejską certyfikację.

Ten intensywny program testów oznaczał, że minęło prawie 18 miesięcy, zanim samolot ten wszedł do użytku. Pierwszym klientem były szwajcarskie linie lotnicze Crossair, które otrzymały swój pierwszy samolot 6 czerwca 1984 r. Maszyna została natychmiast oddany do użytku na trasie z Bazylei do Paryża i okazała się niezłym wołem roboczym dla przewoźnika. Przez kolejne lata, nawet gdy Crossair został wchłonięty przez SWISS, pozostał jednym z największych operatorów tego typu na świecie.

W 1985 roku Saab przejął pełną kontrolę nad programem po wycofaniu się Fairchilda w związku z trudnościami finansowymi. To spowodowało zmianę nazwy samolotu na Saab 340, a jego produkcja trwała aż do 1999 r. 340 był najlepiej sprzedającym się samolotem w swojej kategorii i okazał się bardzo popularny również w Stanach Zjednoczonych, gdzie American Eagle był największym operatorem z flotą sięgającą swego czasu aż 115 maszyn.

Polskie 340-tki czyli Saaby w SprintAir i Sky Taxi

Pisząc o Saabach wręcz nie można nie wspomnieć o rodzimej linii SprintAir, która wciąż posiada 10 maszyn tego typu, głównie caego, a łącznie przez flotę, z posiadanymi obecnie, przewinęło się 17 maszyn tego typu. Linia jest także największym operatorem cywilnym Saabów 340 w Europie. Obecnie we flocie Sprintaira znajdują się maszyny o znakach rejestracyjnch SP-CUA, SP-KPC, SP-KPE, SP-KPG, SP-KPR, SP-KPV, SP-KPH, SP-KPK, SP-KPL i SP-KPO. Najmłodszy z nich ma 33 lata (SP-CUA), a najstarszy 38,5 roku (SP-KPO). Teraz maszyny SprintAir wykonują głównie loty cargo i czartery pasażerskie. Natomiast w niedalekiej przeszłości mogliśmy polecieć nimi na trasach własnych przewoźnika (np. z Radomia i Szyman), ale także podczas wykonywania rejsów krajowych na trasie Warszawa - Zielona Góra czy latając jako feeder dla PLL LOT na trasie Warszawa - Bydgoszcz.

Warto dodać, że Saaby 340 użytkowała w Polsce też linia SkyTaxi, która pożegnała ostatniego z nich w lutym 2022 r. Od 2005 r. łącznie przez flotę SkyTaxi przewinęły się cztery maszyny tego typu o rejestracjach SP-MRB, SP-MRC- SP-MRD i SP-MRE. Dokładnie od listopada 2005 roku Saaby 340 wykonały łącznie 16563 godzin lotu i 8785 startów i lądowań.

Samolot zbudowany z myślą o trwałości

Według portalu ch-aviation, obecnie użytkowanych jest 150 Saabów 340 w 34 różnych liniach, chociaż wiele innych jest zaparkowanych lub w trakcie konserwacji i wkrótce mogą wrócić do globalnej floty. Australijskie Regional Express Airlines (REX) pozostają ich największym operatorem z 58 maszynami we flocie.

Pomimo tego, że wiele z tych samolotów ma za sobą już ponad 30 lat służby, Saab zaprojektował 340 tak, aby przetrwał bardzo wiele. Testy zmęczeniowe przekroczyły 200 tys. cykli lub 75 lat typowych operacji regionalnych, więc pomimo zakończenia produkcji ponad 20 lat temu, większość globalnej floty posiada dopiero połowę projektowanego okresu eksploatacji.