20 lat Polski w Unii Europejskiej. Skokowy wzrost ruchu lotniczego

Dane liczbowe dotyczące liczby operacji lotniczych w polskiej przestrzeni powietrznej najlepiej obrazują, jak polskie lotnictwo rozwinęło się w czasie polskiej obecności w UE. W 2004 roku liczba operacji w Polsce wyniosła nieco ponad 351 tys., by w przedpandemicznym roku 2019 sięgnąć już niemal 900 tys. operacji. W ubr. operacji było już niemal 700 tys. mimo wojny na Ukrainie mającej wprost wpływ na ruch lotniczy w Polsce. Dodatkowo warto zauważyć, że w 2004 roku polskie lotniska obsłużyły łącznie niecałe 9 mln pasażerów, a w roku ubiegłym aż ponad 52 mln. Te sukcesy nie byłoby możliwe gdyby nie łatwość podróżowania, która jednoznacznie wynika również z polskiej obecności w UE.

– Obchodzimy właśnie 20. rocznicę przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Ten jubileusz to doskonały czas na podsumowanie realnych korzyści związanych ze wzrostem ruchu lotniczego i rozwojem infrastruktury lotniczej, które Polska uzyskała dzięki dofinansowaniom przez UE wielu projektów inwestycyjnych i rozwojowych – mówi Magdalena Jaworska-Maćkowiak, prezes Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej.

Polska Agencji Żeglugi Powietrznej (PAŻP) ma się czym w tej dziedzinie pochwalić.

Program SESAR

PAŻP od wielu lat pozostaje jednym z najaktywniejszych partnerów w ramach programu SESAR (Single European Sky ATM Reasearch), technologicznego komponentu dedykowanego Jednolitej Europejskiej Przestrzeni Powietrznej (Single European Sky, SES). Obecnie Agencja w programie SESAR 3 realizuje 7 projektów R&D i 3 wdrożeniowe o całkowitej wartości 785,6 mln zł (181,4 mln euro, z czego budżet PAŻP wynosi 50,1 mln zł (11,6 mln euro), a dofinansowanie bezpośrednio ze środków UE jest maksymalne i sięga 26,7 mln zł (6,2 mln euro).

Cel projektu to przede wszystkim rozwój systemów wykorzystywanych operacyjnie w PAŻP, jak CAT (Common Airspace Tool) do zarządzania przestrzenią powietrzną, TRAFFIC (Track Advisor for Flight Information Concerns) do walidacji i weryfikacji planów lotu, czy systemów, których używają kontrolerzy jak Pegasus 21, czy iTEC SkyNex w przyszłości.
System CAT w 2026 r. będzie pionierskim w skali Europy rozwiązaniem autorskim PAŻP, które wdroży koncepcję DMA (ang. Dynamic Mobile Areas) - obszarów realizacji operacji wojskowych wyznaczanych dynamicznie oraz metody dzielenia oraz zarządzania danymi dotyczącymi początkowej trajektorii misji.

Natomiast projekt HARMONIC pozwoli systemowi CAT na dalszą integrację koncepcji dynamicznej konfiguracji przestrzeni powietrznej (DAC-Dynamic Airspace Configuration) ze zintegrowanym zarządzaniem siecią oraz rozszerzonym planowaniem ATC (INAP) i zarządzaniem siecią (NM Network Manager). Celem projektu jest zwiększenie elastyczności procesu w celu polepszenia wydajności wykorzystania dostępnej przepustowości.

Setki milionów dofinansowania

Nowe wieże kontroli lotniska, radary, systemy ILS/DME, ośrodki radiokomunikacyjne, radiolatarnie DVOR/DME czy nowy system zarządzania ruchem lotniczym Pegasus 21, to tylko część inwestycji PAŻP prowadzonych z dofinansowaniem z UE. Od 1 kwietnia 2007 r., czyli od momentu utworzenia PAŻP jako samodzielnej jednostki wydzielonej ze struktur Polskich Portów Lotniczych, Agencja otrzymała łącznie 561 mln dofinansowania z UE:

• w latach 2007-2013 - 292 mln zł;
• w latach 2014-2020 - 279 mln zł;
• w latach 2021-2027 - 44 mln zł.

Natomiast łączna kwota przyznanego dofinansowania (w latach 2007-2027) wyniesie 615 mln zł i zawiera także pieniądze na pokrycie kosztów kolejnych projektów powstających przy pomocy UE. Projekty wdrożeniowe stanowią 93 proc. dofinansowań, a 7 proc. przypadło na projekty badawczo-rozwojowe (R&D).

POIiŚ 2007-2013 oraz POIiŚ 2014-2020

Modernizacja infrastruktury zaczęła się od projektu „Rozwój infrastruktury państwowego organu zarządzania ruchem lotniczym” etap I, gdzie z dofinansowaniem 85 proc. zostało zrealizowanych ponad 100 inwestycji. Korzyści ze zmian, jakie zostały wtedy wprowadzone, to poprawa bezpieczeństwa ruchu lotniczego poprzez pionowy podział przestrzeni powietrznej, rozwój kluczowych systemów i infrastruktury zarządzania ruchem lotniczym, zwiększenie przepustowości w polskiej przestrzeni powietrznej czy ograniczenie opóźnień w ruchu lotniczym. Wynikiem tych działań była również poprawa wskaźników środowiskowych, a co za tym idzie korzyści dla całego sektora transportu lotniczego.

Jedne z najważniejszych inwestycji z dofinansowaniem UE w dla I etapu POIiŚ 2007-2013 to głównie:

• 3 nowe wieże kontroli lotniska: Łódź, Poznań, Rzeszów;
• 4 nowe radary kolokowane: Warszawa, Kraków, Poznań, Wrocław;
• 8 nowych systemów ILS/DME: Gdańsk, Katowice, Rzeszów, Szczecin, Świdnik, Warszawa RWY 11, Warszawa RWY 33, Wrocław;
• 24 ośrodki radiokomunikacyjne;
• 11 radiolatarni DVOR/DME;
• System zarządzania ruchem lotniczym Pegasus 21;
• Samolot kontrolno-pomiarowy Beechcraft King Air 350i "Papuga";

II etap projektu „Rozwój infrastruktury państwowego organu zarządzania ruchem lotniczym”, to niemal 50 zadań o wartości przeszło 230 mln zł z dofinansowaniem 85 proc. Korzyści płynące z jego wykonania to modernizacja systemów łączności, nawigacji i dozorowania CNS (Communication, Navigation and Surveillance) rozlokowanych we wszystkich częściach kraju oraz nowa infrastruktura CNS i wieżowa (TWR). Najważniejszym celem realizowanych przez PAŻP wspomnianych inwestycji jest zapewnienie bezpiecznego i płynnego ruchu lotniczego – zarówno obecnie, jak i w warunkach przyszłego wzrostu jego natężenia i złożoności.

Najważniejsze inwestycje dla etapu II wspomnianego projektu POIiŚ 2014-2020 to:

• 2 nowe (rozbudowane) wieże kontroli ruchu lotniczego: Katowice, OKRL Gdańsk;
• 4 radary kolokowane: Szczecinek (SCM), Tarnobrzeg (TAM), Łomża (LOM) Rzeszów (RSM);
• 2 systemy ILS/DME: Poznań, Łódź;
• 24 ośrodki radiokomunikacyjne;
• 3 radiolatarnie DVOR/DME;
• Warszawa, Poznań, Rzeszów;
• Systemy i urządzenia wspomagające zarządzanie ruchem lotniczym;
• Multilateracja (rodzaj techniki nawigacyjnej) Warszawa, system dystrybucji danych radarowych, elektroniczne paski postępu lotu, wdrożenie separacji międzykanałowej 8,33 kHz poniżej FL 195.

CEF (Łącząc Europę)

PAŻP jest beneficjentem programu CEF od 2014 r. W ramach zrealizowanych projektów CEF pozyskane zostało 58,6 mln zł. Efektami realizacji przez Agencję projektów współfinansowanych z CEF 2014-2020 są m.in.: zmodernizowany system zarządzania ruchem lotniczym (ATM), wyposażony w funkcjonalności umożliwiające wykonywanie lotów po liniach prostych bez stałych dróg lotniczych (Free Route Airspace, FRA), umożliwienie migracji na nowy system zarządzania ruchem lotniczym iTEC, wdrożenie CPDLC (Controller-pilot data link communications) oraz nowych usług transmisji danych (Data Link Service DLS), SWIM (System Wide Information Management) i newPENS (New Pan-European Network Services). Dzięki projektom CEF powstała również zmodernizowana infrastruktura komunikacyjna związana z przesyłem danych – lokalna sieć komputerowa (Local Area Network, LAN) i European Communication Gateway.

W nowej perspektywie CEF 2.0 na lata 2021-2027 PAŻP realizuje inwestycje w nowoczesne technologie wpisujące się w Europejski Zielony Ład oraz cyfryzację. Nowe projekty mają na celu m.in. zredukowanie opóźnień lotów, zużycie paliwa i emisję CO2. To również działania umożliwiające operacyjne delegowanie przestrzeni pomiędzy centrami operacyjnymi z wykorzystaniem technologii Virtual Centre. W ramach kolejnych projektów przewidziana jest ekspansja transgranicznych operacji FRA, cyfryzacja informacji lotniczych, wdrożenie lokalnego systemu ASM oraz wdrożenie funkcjonalności przetwarzania informacji w systemie Traffic.

POPC 2014-2020

PAŻP we współpracy z Ministerstwem Infrastruktury (MI) i Urzędem Lotnictwa Cywilnego (ULC) prowadzi także projekt „Usługi cyfrowe dla bezzałogowych statków powietrznych” realizowany w ramach Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa. Celem projektu jest rozwój systemów cyfrowych i teleinformatycznych dla całej branży związanej z rynkiem dronowym. Wysokość dofinansowania dla projektów POPC dla PAŻP, to ponad 44 mln zł.

Głównym celem projektu jest cyfryzacja procesów związanych z rynkiem bezzałogowych statków powietrznych (BSP), tak aby korzystanie z dronów, zarówno prywatne, biznesowe i instytucjonalne było proste, przyjazne i bezpieczne. Rozwiązania dotyczyć będą wszystkich aspektów nowoczesnego używania dronów, począwszy od zdobycia uprawnień do pilotowania dronów, poprzez identyfikacje bezzałogowych statków powietrznych, czuwania nad bezpieczeństwem i legalnością ich lotów, umożliwienia wykonywania lotów na masową skalę, skończywszy na cyfryzacji procesów wprowadzania ograniczeń w przestrzeni i działań o charakterze zarządzania kryzysowego. Cyfrowe rozwiązania dla dronów otwierają możliwość budowy nowoczesnego rynku usług dronowych w Polsce.