EASA: Konflikt na Ukrainie może mieć wpływ na GPS w Europie

Biuletyn Informacji o Bezpieczeństwie (SIB) wydawany przez EASA, organ odpowiedzialny za nadzór nad bezpieczeństwem lotniczym w całej Unii Europejskiej, jest skierowany do krajowych władz lotniczych państw członkowskich oraz instytucji zapewniających służby żeglugi powietrznej (ANSP) oraz linii lotniczych.

Biuletyn porusza problem fałszowania i zagłuszania usług nawigacyjnych, które nasiliło się zarówno na obszarach geograficznych otaczających strefę konfliktu, jak i zaobserwowano również na innych obszarach Unii Europejskiej. Dzięki temu działalność lotnicza może być kontynuowana pomimo konfliktu w możliwie najbezpieczniejszy sposób.

#EASA issues a Safety Information Bulletin to warn of intermittent GNSS outages near Ukraine conflict areas.https://t.co/B5xFWUPfMw pic.twitter.com/yWGxedYK0g

— EASA (@EASA) March 17, 2022

Źródła takie jak Eurocontrol oraz sieć analityków i dane uzyskane i przeanalizowane przez EASA wskazują, że od początku konfliktu na Ukrainie 24 lutego 2022 roku istnieją cztery kluczowe obszary geograficzne, w których nasiliło się fałszowanie GNSS (gdzie podawane są niedokładne dane), a także wzrosło zagłuszanie. Jest to sytuacja, w której sygnały GPS są skutecznie „blokowane” elektronicznie przez osoby, które w najgorszym przypadku chcą sprawić, aby zarówno naziemne, jak i pokładowe systemy nawigacyjne stały się niewiarygodne i całkowicie niesprawne.

Geograficzne obszary większego „zainteresowania”

Zaktualizowany biuletyn zwrócił uwagę na cztery główne obszary zainteresowania, a mianowicie:

Obwód Kaliningradzki, otaczający Morze Bałtyckie i państwa sąsiednie;

Finlandia Wschodnia;

Morze Czarne;

Wschodni obszar Morza Śródziemnego (w tym przestrzeń powietrzna w pobliżu Cypru, Turcji, Libanu, Syrii, Izraela i północnego Iraku).

EASA poinformowała, że skutki zagłuszania GNSS i możliwego fałszowania były obserwowane przez samoloty w różnych fazach ich lotów. W niektórych przypadkach to zacięcie spowodowało zmianę trasy lub zmianę celu lotu z powodu niezdolności załogi do wykonania bezpiecznego lądowania na zamierzonym lotnisku.

Biorąc pod uwagę nieprzewidywalność zaobserwowanego do tej pory zagłuszania i w obecnym niestabilnym klimacie, EASA stwierdza, że niemożliwe jest przewidzenie tych wyłączeń GNSS i ich skutków. Ostrzega, że skala problemów spowodowanych takimi przerwami będzie zależeć od zasięgu danego obszaru, czasu trwania incydentu i fazy lotu dotkniętego nim statku powietrznego.

Potencjalne problemy

SIB wydany przez EASA wymienia różne potencjalne problemy wynikające z degradacji sygnałów GNSS. Ta lista, która nie jest wyczerpująca, zawiera obszary obaw, o których europejska agencja zwróciła uwagę operatorów lotniczych, w oparciu o działania, których byli świadkami lub działań, które były zgłaszane od początku rosyjskiej inwazji:

Utrata możliwości korzystania z GNSS do nawigacji po punktach orientacyjnych,

Utrata zdolności podejścia do nawigacji obszarowej (RNAV),

Niezdolność do prowadzenia lub utrzymywania operacji wymaganych osiągów nawigacyjnych (RNP),

Uruchamianie ostrzeżeń terenowych, którym może towarzyszyć dźwiękowa komenda „podciągnij”,

Niespójna pozycja statku powietrznego na wyświetlaczu nawigacji,

Utrata funkcji automatycznej zależnej transmisji dozorowej (ADS-B), uskoku wiatru, terenu i funkcji powierzchni,

Awaria lub degradacja systemów statku powietrznego, które wykorzystują GNSS jako odniesienie w czasie,

Potencjalne naruszenia przestrzeni powietrznej i odchylenia tras spowodowane degradacją GNSS.

Poważne obawy agencji

Chociaż wydanie biuletynu wskazuje, że EASA ma poważne obawy dotyczące korzystania z GNSS na wyróżnionych obszarach geograficznych wymienionych powyżej, obawy nie sięgają jeszcze tak daleko, jak wymaga wydanie dyrektywy w sprawie bezpieczeństwa (SD). Ta forma powiadomienia ma wyższy priorytet niż ten nadawany przez SIB i daje określone polecenia, które muszą być spełnione przez operatorów, których dyrektywa dotyczy.

Za pośrednictwem SIB EASA doradza operatorom w całej UE, aby wdrożyli następujące środki w celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia takich wyłączeń. Zalecenia mają być stosowane do operacji w zaznaczonych obszarach i innych regionach, w których można wykryć zagłuszanie GNSS, a także spoofing. Jest to grupa ataków na systemy teleinformatyczne polegająca na podszywaniu się pod inny element systemu
informatycznego.

Porady dla władz lotniczych

Agencja zaleca, aby odpowiednie władze lotnicze państw członkowskich stosowały się do poniższych wytycznych, aby zapewnić, że bezpieczeństwo nie zostanie naruszone z powodu awarii GNSS. Zaleca, aby procedury awaryjne były ustalane we współpracy z instytucjami zapewniającymi żeglugę powietrzną (ANSP) i użytkownikami przestrzeni powietrznej oraz aby zachowana była i w pełni funkcjonowała zasadnicza konwencjonalna infrastruktura nawigacyjna, w szczególności system lądowania według wskazań przyrządów.

Po drugie, zaleca się wdrożenie odpowiednich i proaktywnych środków łagodzących jako kwestię o wysokim priorytecie, w tym wydawanie NOTAM, gdzie opisane zostaną dotknięte potencjalnymi zakłóceniami obszary i związane z nimi ograniczeń. SIB zaleca również, aby niezwłocznie wszcząć proces zbierania informacji o degradacji GNSS i niezwłocznego powiadamiania linii lotniczych i użytkowników przestrzeni
powietrznej o powiązanych skutkach.

EASA wzywa również do natychmiastowego zgłaszania gotowości służb żeglug powietrznych do zapewnienia niezawodnego pokrycia dozorowania odpornego na zakłócenia GNSS, takiego jak naziemne pomoce nawigacyjne dla konwencjonalnej nawigacji niesatelitarnej (takiej jak urządzenia do pomiaru odległości (DME) i bardzo wysokiej częstotliwości zasięg dookólny (VOR). Ma również na celu zapewnienie przestrzegania planów awaryjnych ANSP, w tym procedur alternatywnych, w przypadku zagłuszania GNSS na dużą skalę i ewentualnych zdarzeń podszywania się.

Wytyczne dla operatorów

Operatorzy lotniczy powinni zapewnić, aby załogi lotnicze niezwłocznie zgłaszały do kontroli ruchu lotniczego wszelkie zaobserwowane zakłócenia, degradację lub nietypowe działanie sprzętu GNSS (zagłuszanie i możliwe fałszowanie) lub powiązanej awioniki. Tacy operatorzy powinni również ocenić ryzyko operacyjne i ograniczenia związane z utratą zdolności pokładowego GNSS i zapewnić, aby ograniczenia operacyjne wprowadzone przez dyspozytornię statków powietrznych z niedziałającymi systemami radionawigacji zostały uwzględnione przed rozpoczęciem eksploatacji statku powietrznego na obszarach dotkniętych
skutkami awarii.

Poważne traktowanie bezpieczeństwa lotów w czasie konfliktu

Biorąc pod uwagę kompleksowy charakter wydanego biuletynu, można stwierdzić, że EASA bardzo poważnie traktuje kwestię bezpieczeństwa i możliwych wyłączeń i zakłóceń systemów nawigacyjnych. Bez wyraźnego zakończenia, w jaki sposób konflikt na Ukrainie zostanie rozwiązany, a nawet kiedy tak się stanie, jasne jest, że EASA wzywa wszystkie podmioty działające w pobliżu obszarów kontroli, aby zachowały wzmożoną czujność, aby zapewnić, że operacje lotnicze, ale także załogi, jak i pasażerowie pozostają tak bezpieczni, jak to tylko możliwe.