Flygskam: IATA twierdzi, że ograniczanie lotów nie jest odpowiedzią

Ostatnie sześć miesięcy to okres tryumfalnego pochodu na polu opinii publicznej ruchu “wstydu przed lataniem” oraz petycji Fly Free 2019 czy 2020. Jeden z najdonośniejszych głosów tych ruchów należy do Grety Thunberg, 16-letniej aktywistki na rzecz ochrony klimatu ze Szwecji, która w wielu wystąpieniach żąda, by politycy i biznes wysłuchali przesłania jej i jej pokolenia i podjęli zdecydowane działania na rzecz ochrony klimatu. 

– Dorośli mówią, że muszą dać nadzieję młodym ludziom, ale ja nie chcę waszej nadziei. Nie chcę żyć nadzieją. Chcę, abyście byli w panice. Chcę, abyście odczuwali strach każdego dnia. Chcę, abyście podejmowali działania. Chcę, abyście się zachowywali tak, jak zachowalibyście się w sytuacji kryzysu. Chcę, abyście się zachowywali tak, jakby w domu był pożar, bo w domu jest pożar – mówiła Thunberg podczas szczytu w Davos. 

Kilka miesięcy po Szczycie Ekonomicznym w Davos, podczas 75. Zgromadzenia Generalnego Międzynarodowego Zrzeszenia Transportu Lotniczego (IATA) w Seulu, jasne było, że branża lotnicza z uwagą wysłuchała przesłania młodej Szwedki i kierowanego przez niej ruchu. W wypowiedziach przedstawicieli branży nie słychać było jednak paniki – dominowało niedowierzanie i rozżalenie, tym, że aktywiści klimatu nie zauważają wieloletniej i, pod wieloma względami, niezwykle skutecznej walki o ochronę klimatu, którą toczą linie lotnicze. Stąd też ważnym nurtem Zgromadzenia stało się przypomnienie znacznych osiągnięć branży na tym polu.

Znaczny postęp w redukcji emisji 

Choć branża lotnicza przyczynia się do zmiany klimatu, obecnie odpowiadając za około 2 proc. udziałów w wytwarzanym przez człowieka CO2, od 1990 r. impakt środowiskowy pojedynczego pasażera został zredukowany o połowę. Tłumacząc to na bardziej przejrzysty język, wsiadając dzisiaj do samolotu, możemy być pewni, że wyemitowana ilość CO2 będzie o połowę niższa niż ilość CO2 wyemitowana na tej samej trasie w 1990 r. Stało się to możliwe, gdyż przez lata branża lotnicza podejmowała wysiłki w kierunku znacznej poprawy efektywności w trzech głównych obszarach: Technologii, praktyki operacyjnej oraz infrastruktury. 

Współczesne, bardziej efektywne paliwowo samoloty oraz napędzające je silniki, pozwalają znacznie ograniczyć poziom emisji CO2. Jak zauważa IATA, nowe modele samolotów zwykle są o od około 15 do 20 proc. bardziej efektywne paliwowo niż modele, które zastępują. Dodatkowo zastosowania paliw, które pochodzi ze źródeł odnawialnych i które już teraz wykorzystywane jest na niektórych lotach, ma szansę ograniczyć poziom emisji aż o 80 proc. 

Dla postronnych obserwatorów mniej widoczne są zmiany natury operacyjnej, takie jak dokładne ważenie samolotów, pozwalające ograniczyć spalanie paliwa. Przez lata linie lotnicze inwestowały w lżejsze fotele i wyposażenie kabin czy zastępowały ciężkie, papierowe dokumenty w kokpicie tabletami. Innymi ekologicznymi procedurami, na stosowanie których decydowali się przewoźnicy, to kołowanie na jednym silniku. Z kolei w porozumieniu z agencjami kontroli ruchu powietrznego wprowadzano procedury lądowania continuous descent oraz zarządzanie przepływem ruchu ograniczające niepotrzebne zatory i związane z tym oczekiwania w powietrzu. 

Na redukcję poziomu emisji wytwarzanych przez samoloty wpływ także mają zmiany zachodzące w dziedzinie infrastruktury, takie jak poprawki systemów nawigacyjnych, lepsze wykorzystanie przestrzeni powietrznej, optymalizacja tras przelotowych oraz projektowanie układu lotnisk w ten sposób, by możliwa była poprawa przepływu samolotów. 

Olbrzymia zmiana – CORSIA 

Z początkiem tego roku, kiedy w Europie narastały ruchy na rzecz ochrony klimatu, branża lotnicza wchodziła w nowy, bardziej odpowiedzialny okres rozwoju. W 2016 r. Międzynarodowa Agencja Lotnictwa Cywilnego (ICAO) zaadoptowała Schemat Redukcji i Kompensacji Dwutlenku Węgla dla Międzynarodowego Lotnictwa (Carbon Offsetting and Reduction Scheme for International Aviation – CORSIA). Ta historyczna decyzja stanowiła pierwszy przypadek w historii, w którym pojedyncza branża gospodarki o światowym zasięgu, zgodziła się wprowadzić na środki na rzecz klimatu. To sama branża po raz pierwszy wystąpiła w 2009 r. z inicjatywą powołania systemu i od tamtej pory konsekwentnie wspierała ICAO w procesie jego wdrażania. Międzynarodowe standardy implementacji CORSIA zostały dołączone jako poprawka do Konwencji Chicagowskiej, którą od 1 stycznia tego roku muszą wdrożyć wszystkie 192 kraje należące do ICAO. 

CORSIA przewiduje wiele sposobów kompensacji, które niosą za sobą korzyści społeczne, środowiskowe lub gospodarcze, wspierające zrównoważony rozwój. Wartości offsetu mogą być pozyskiwane z różnych typów projektów działań, takich jak energia wiatrowa, czyste kuchenki, wiązanie metanu, projekty zalesiania czy inne działania pozwalające zredukować emisje. 

Według przewidywań, pomiędzy 2021 a 2035 rokiem CORSIA pozwoli przeciwdziałać emisji 2,5 mld to CO2, co przekłada się na roczną średnią 164 ton CO2 – jest to równowartość rocznych emisji CO2 wszystkich sektorów gospodarki w Holandii. W tym samym czasie CORSIA umożliwi powołanie projektów klimatycznych o łącznej wartości 40 mld dolarów. 

Ponad 40 linii lotniczych oferuje także swoim pasażerom możliwość uczestnictwa w programach kompensujących CO2. Choć jak przyznaje Michael Gill, dyrektor ds. środowiskowych w IATA, ogółem więcej osób deklaruje chęć uczestniczenia w programach kompensacyjnych, niż ostatecznie bierze w nich udział, sama możliwość dopłaty do tego, by uczynić swój lot neutralny środowiskowo, jest bardzo ważna dla wielu osób.  

Branża szanuje własne zobowiązania 

Linie lotnicze zrzeszone w IATA już wcześniej zobowiązały się, że do 2050 r. zredukują poziom emisji CO2 o 50 proc. w porównaniu z 2005 r. Jak do tej pory, branża wywiązuje się ze swoich deklaracji. Pierwszym zadeklarowanym celem branży była roczna poprawa efektywności na poziomie 1,5 proc. Obecnie uzyskiwana jest średnia roczna poprawa efektywności na poziomie 2,3 proc. Wdrożenie systemu CORSIA jest ważne w osiągnięciu drugiego etapu zatrzymania poziomu emisji na tym samym poziomie już od 2020 r. 

Lotnictwo przedstawi swoje osiągnięcia 

Przy takiej liczbie podejmowanych działań na rzecz ochrony klimatu i przy udokumentowanych, konkretnych osiągnięciach w tym zakresie, wielu szefów linii lotniczych uważa, że słowa krytyki spadające na branże ze strony aktywistów są nie fair. Jak zdradza podczas rozmowy z Rynkiem Lotniczym Sebastian Mikosz, prezes Kenya Airways, obecnie jedyny Polak zasiadający w Radzie Gubernatorów IATA, dyskusja na temat flygskam była najgorętsza i najdłuższa podczas posiedzenia Rady. Jej wynikiem była konkluzja, że IATA musi aktywniej przedstawiać swoje osiągnięcia. 

Zapowiedź wyjścia z informacjami do opinii publicznej pojawiła się już podczas mowy inaugurującej 75. Zgromadzenie Generalne Zrzeszenia w Seulu, wygłoszonej przez Alexandre de Juniaca, dyrektora generalnego IATA. 

– Zaniepokojenie opinii publicznej kwestiami ochrony środowiska uległo na całym świecie wzmożeniu po publikacji raportu ONZ nt. wpływu nieprzestrzegania celów Układu Paryskiego. Najbardziej dotkliwym tego odbiciem jest sytuacja w Europie Północnej. Szwecja, na przykład, jest miejscem narodzin “zawstydzania lataniem” tych, którzy podróżują drogą powietrzną. Te nastroje, jeśli nie zostaną zatrzymane, będę narastały i będą się rozprzestrzeniały. Dlatego wraz z redukowaniem poziomu emisji, musimy wspólnie się zaangażować i bardziej efektywnie przedstawić naszą historię. To oznacza, że musimy przedstawiać dużo lepiej słyszalną ścieżkę prowadzącą do naszego celu w 2050 r. Pragnę podkreślić, że nie proponuję przekazu zbywającego problem. Mamy nasze cele do osiągnięcia i musimy się zaangażować w myślenie out-of-the-box by dowiedzieć się, czy są szanse na współdziałanie z rządami tak, by osiągnąć jeszcze więcej – mówił de Juniac. 

Ograniczenie latania nie jest odpowiedzią 

Szef IATA, podobnie jak szefowie linii lotniczych, uważają, iż proponowane przez aktywistów rozwiązanie polegające na rezygnacji w podróży lotniczych, może przynieść więcej szkody niż pożytku. 

– Ochrona planety przed tragicznymi wpływem zmiany klimatu jest naszym obowiązkiem. Niektórzy mówią, że odpowiedzią na zmiany klimatu jest przestać lub poważnie ograniczyć latanie. To niosłoby ze sobą poważne konsekwencje dla ludzi, miejsc pracy i gospodarek na całym świecie. To byłby krok wstecz do wyizolowanego społeczeństwa, które jest mniejsze, biedniejsze i ograniczone – przekonywał de Juniac. 

– Proponuję, pracujmy razem nad tym, by uczynić latanie zrównoważone. CO2 jest problemem. Możemy i podejmujemy istotne działania, by zredukować jego poziom. I nie wolno nam trzymać tego w tajemnicy – zaapelował de Juniac. 

Zapewnienia o konieczności podjęcia dialogu i prezentowania osiągnięć branży w zakresie redukcji emisji, wygłoszone podczas mowy otwierającej Zgromadzenie, zostały skonfrontowane podczas briefingu dla prasy kończącego imprezę. Pierwszym pytaniem, jakie zostało zadane szefowi IATA, było prowokacyjne “Czy jesteście trucicielami?” Alexandre de Juniac przez chwilę z niedowierzaniem kręcił głową, po czym spokojnie, krok po kroku, przypomniał wypełniającym salę dziennikarzom o działaniach pro-ekologicznych podejmowanych przez branżę.