Loty w Europie tańsze niż przejazdy pociągiem. Tanie linie zabijają planetę?

Greenpeace ściśle wskazuje na tanich przewoźników, takich jak Ryanair i Wizz Air, którzy w roku 2022 odnotowali najwyższą emisję dwutlenku węgla w swojej historii. Aby temu przeciwdziałać, organizacja zaleca wdrożenie na dużą skalę „systemu uczciwych cen”, które uwzględniałyby emitowane zanieczyszczenia. Latanie może być ponad 80 razy gorsze dla klimatu niż podróż pociągiem. Mimo to linie lotnicze są zwolnione z płacenia podatku od kerozyny, produktu ropopochodnego będącego głównym składnikiem paliwa do silników odrzutowych.

Transport & Environment oszacował niedawno, że dzięki temu i innym zwolnieniom podatkowym, podatnicy w Europie tracą łącznie 34 miliardy euro rocznie. Koleje nie mają równoważnych zwolnień dotyczących zużywanej przez nie energii. Plan zmiany zwolnienia z podatku od benzyny dla linii lotniczych utknął na szczeblu UE. Według organizacji ekologicznej najprostszym sposobem na zachęcenie ludzi do jazdy pociągami jest implementacja na obszarze jurysdykcji Unii Europejskiej dużego podatku węglowego od lotów. Taki system cen miałby wyrównać ceny biletów kolejowych i lotniczych, a nawet obniżyć koszty przejazdów pociągami.

Tanie linie niszczą planetę?

Organizacja jest głęboko przekonana, że lotnictwo, a zwłaszcza niskokosztowy sektor, wykazuje największy potencjał w zakresie redukcji emisji dwutlenku węgla. – W szczególności tanie linie lotnicze wykorzystały każdą lukę i możliwe obejście systemu. Bilety lotnicze za 10 euro są możliwe tylko dlatego, że inni, jak pracownicy i podatnicy, płacą prawdziwy koszt – powiedział Lorelei Limousin, starsza działaczka na rzecz klimatu w Greenpeace. Organizacja jest zdania, że lotnictwo jest jedną z najbardziej szkodliwych dla klimatu i niesprawiedliwych gałęzi przemysłu na świecie, mimo że branża odpowiada za niewiele ponad dwa proc. światowej emisji CO2,

Podczas gdy Europa zmaga się z rekordowo wysokimi temperaturami, nowe badanie przeprowadzone przez Greenpeace w Europie Środkowej i Wschodniej ujawnia, że mieszkańcy tej części Europy są „perwersyjnie zachęcani do latania”, a nie do podróżowania pociągiem. W uznaniu tych poglądów organizacja zdecydowanie wzywa organy regulacyjne i władze państwowe do podjęcia „szeroko zakrojonych” działań. W szczególności, Greenpeace wezwał unijne organy do ograniczenia wsparcia dla tanich linii lotniczych poprzez wprowadzenie zwolnień podatkowych i różnych dotacji, m.in. na paliwo, lotniska, aby pomóc w zwiększeniu konkurencyjności cenowej kolei.

Greenpeace wskazuje w swoim raporcie, że unijne instytucje i rządy krajowe dalekie są od przyjęcia odpowiedzialnego podejścia. Rządzący mają „nadal subsydiować zmiany klimatu poprzez prezenty dla linii lotniczych i lotnisk, jednocześnie zamykając stacje i linie kolejowe”. Ekolodzy podkreślają, że loty są najszybciej rosnącym źródłem emisji gazów cieplarnianych związanych z transportem w Unii Europejskiej. – „W obliczu zbliżającej się katastrofy klimatycznej należy podjąć działania w celu ograniczenia tego boomu, który zagraża naszej przyszłości” – zaznacza ekologiczna organizacja.

Wiele linii lotniczych oferuje loty transferowe, które są znacznie tańsze niż bardziej bezpośrednie połączenia kolejowe, emitując, jak wskazuje raport, do 10 razy więcej gazów cieplarnianych. Ta „niszcząca klimat praktyka” zachęca pasażerów do podróżowania na przykład z Londynu do Brukseli przez Kopenhagę czy z Manchesteru do Kolonii przez Dublin.

Pociąg droższy 30 razy

Raport Greenpeace’u porównuje koszty biletów lotniczych i kolejowych na 112 trasach w Europie w dziewięciu różnych momentach, z czego 94 z analizowanych tras to połączenia transgraniczne, a 18 to trasy krajowe. Pokonanie tylko 23 europejskich tras jest prawie zawsze tańsze pociągiem niż samolotem. Tanie linie lotnicze obsługują 79 proc. analizowanych tras i w większości przypadków, samolot, „dzięki nieuczciwym i agresywnym strategiom cenowym”, jest tańszy niż kolej.

Według raportu bilety kolejowe były średnio dwa razy droższe od lotu, podczas gdy podróż pociągiem z Wielkiej Brytanii do Europy, która wiąże się z transportem często drogiego Eurostara na kontynent, była średnio czterokrotnie wyższa od ceny lotu. To samo dotyczyło Hiszpanii, która posiada sieć kolei dużych prędkości, a mimo to loty były tańsze niż pociągi na 71 proc. analizowanych tras. Trasa Londyn – Barcelona jest trzecią najpopularniejszą krótkodystansową trasą lotniczą w Europie. Według Greenpeace’u w 2019 r. skorzystało z niej 3,36 mln osób. Jeśli podróżni pokonaliby tę trasję pociągiem, do atmosfery dostałoby się 461 tys. ton gazów cieplarnianych mniej – co odpowiada rocznej emisji ponad 300 tys. samochodów.

Zaskakuje przytoczone porównanie podróży z Londynu do Barcelony w maju br. Jeśli chciałoby się zarezerwować dwa dni przed wyjazdem, koszt pociągu wyniósłby 384 euro w porównaniu do 12,99 euro za lot Ryanairem – co czyniło pociąg 29,6 razy droższy niż samolot.

Krajami o najwyższych cenach biletów kolejowych w porównaniu z biletami lotniczymi były Wielka Brytania, Hiszpania, Belgia, Francja i Włochy. W raporcie zauważono, że pociągi są często tańsze niż loty w Europie Środkowej i Wschodniej – ale czas podróży, połączenia, częstotliwość pociągów i standard usług są „zwykle gorsze niż w krajach zachodnich”. Raport wskazał, że niektóre firmy kolejowe w Europie nie sprzedają biletów z wyprzedzeniem większym niż dwa lub trzy miesiące, co daje liniom lotniczym kolejną przewagę.

Oczywiście standardowa taryfa nie jest pełnym obrazem. Tanie linie lotnicze pobierają opłatę za miejsce siedzące, bagaż rejestrowany, a w niektórych przypadkach nawet za bagaż podręczny. Dodatkowo, latanie wiąże się z ponoszeniem kosztów dojazdu do i z centrów miast.

Bilety klimatyczne

Aby kolej była bardziej przystępna cenowo niż transport lotniczy, Greenpeace wzywa rządy krajowe do wprowadzenia „biletów klimatycznych” – niedrogich i prostych biletów długookresowych ważnych na wszystkie środki transportu publicznego w kraju lub określonym regionie. Na jednym bilecie miałoby się móc także podróżować także międzynarodowo.

– Bilety klimatyczne mogą być między innymi finansowane z podatków od nieoczekiwanych zysków, wycofywania szkodliwych dla środowiska dotacji lub sprawiedliwego systemu podatkowego opartego na emisji CO2 – wskazuje organizacja ekologiczna, która definiuje „bilety klimatyczne” jako długoterminowe bilety komunikacji miejskiej.

Greenpeace opowiada się również za obniżeniem lub pominięciem opłat za dostęp do torów dla pociągów i wprowadzeniem ogólnoeuropejskiego biletu ważnego na wszystkie środki transportu publicznego, tańszego i prostszego niż bilet Interrail. Organizacja proponuje, aby abonament kolejowy lub bilet miesięczny był wzorowany, na cieszących się dużym zainteresowaniem, biletach klimatycznych w krajachtakich jak Niemcy, Austria, Węgry, Słowenia.

Greenpeace swoje

Zalecenia organizacji w kwestii lotniczej napotykają jednak pewne problemy, gdy zostaną poddane kontroli. Na przykład Niemcy są największym rynkiem kolejowym w Europie. Mimo to, kiedy Greenpeace zbadał 31 różnych głównych tras, na prawie wszystkich budżetowe linie oferowały przystępniejsze kosztowo bilety niż operatorzy kolejowi. Jedynymi wyjątkami były krótkie trasy kolejowe między miastami w południowych Niemczech a Szwajcarią. Warto zauważyć, że Niemcy są jednym z niewielu dużych krajów europejskich, które stosują wyższe podatki VAT na loty niż na pociągi. W szczególności bilety lotnicze są opodatkowane stawką 19 proc., podczas gdy bilety kolejowe podlegają tylko 7-proc. podatkowi.

W związku z tym, nawet jeśli egzekwowane są polityki skoncentrowane na emisjach dwutlenku węgla, tanie linie lotnicze nadal rzadko będą podcinane cenowo przez swoich kolejowych konkurentów. Na jednej z głównych europejskich tras, z Paryża do Berlina, wielokrotnie okazywało się, że podróż pociągiem jest o ponad 55 proc. droższa niż lotu odrzutowcem, który zajmuje tylko około jednej czwartej czasu przejazdu koleją.

Ponadto, Greenpeace nie bierze pod uwagę ciągłych wysiłków branży lotniczej skierowanych na rzecz zrównoważonego rozwoju. Organizacja w przedstawionym raporcie nie uwzględniła także rosnącego wykorzystania zrównoważonych paliw lotniczych (SAF), które pomagają branży osiągnąć zerową emisję do 2050 r.