Nowa odsłona solidarnej odpowiedzialności za wynagrodzenie na budowie. Perspektywa inwestora

Ochrona przed utratą płynności finansowej

Zmiana art. 6471 k.c. regulującego kwestię solidarnej odpowiedzialności za wynagrodzenie na budowie zostanie wprowadzona ustawą z 7 kwietnia 2017 roku o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności (ustawa została podpisana przez Prezydenta 27 kwietnia 2017 roku). Zgodnie z założeniem jej twórców (projekt przygotowało Ministerstwo Rozwoju) wprowadzane zmiany mają wzmocnić prawa i gwarancje dla wierzycieli, tym samym chroniąc przedsiębiorców, zwłaszcza z sektora MŚP przed ryzykiem utraty płynności. Projektodawcy wskazali w swoim uzasadnieniu, że w zakresie uczestników procesu budowlanego (doskonale znających wspomniane ryzyko utraty płynności) miałoby to nastąpić przez wyważenie interesów i zapewnienie słusznej ochrony inwestorowi i podwykonawcy.

Podstawy odpowiedzialności solidarnej inwestora

Inwestorów budowlanych, generalnych wykonawców oraz podwykonawców czeka istotna zmiana w przepisach regulujących odpowiedzialność za wynagrodzenia w procesie inwestycyjnym. Pozornie niewielkie zmiany treści art. 6471 k.c. znacznie zmienią funkcjonujący dotychczas mechanizm. Jest to w istocie zupełnie nowa regulacja. Dotychczas solidarna odpowiedzialność inwestora za wynagrodzenie podwykonawcy powstawała gdy inwestor wyraził zgodę na zawarcie umowy pomiędzy wykonawcą a podwykonawcą, przy tym zgoda ta mogła być wyrażona wprost lub też poprzez brak sprzeciwu. Ustawa w nowym kształcie przewiduje natomiast dwa alternatywne źródła powstania takiej odpowiedzialności – wskutek zgłoszenia podwykonawcy inwestorowi lub zawarcia odpowiednio szczegółowej umowy pomiędzy inwestorem a wykonawcą.

Ustawa wprost wskazuje, że uprawnienie do dokonania zgłoszenia podwykonawcy będzie miał nie tylko sam wykonawca, ale także podwykonawca lub dalszy podwykonawca (co powinno zakończyć dotychczasowe spory toczące się w przypadku braku wyraźnego zgłoszenia). W miejsce (budzącego pewne wątpliwości) ustawowego wymogu zgody inwestora przewiduje się, że nie będzie on odpowiadał solidarnie za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy, jeśli w ciągu 30 dni od dnia doręczenia mu zgłoszenia, złoży sprzeciw. Alternatywnie, źródłem solidarnej odpowiedzialności inwestora za wynagrodzenie podwykonawcy będzie umowa pomiędzy inwestorem a wykonawcą, w której zostanie wskazany podwykonawca oraz szczegółowy przedmiot przeznaczonych mu do wykonania robót budowlanych. Umowa taka będzie wymagała formy pisemnej, pod rygorem nieważności. W takim wypadku do inwestora nie będą już kierowane zgłoszenia od wykonawcy (lub podwykonawcy).

Korzyści inwestorów

Na nowelizacji skorzystają przede wszystkim inwestorzy. Ustawa przewiduje ograniczenie kwotowe ich odpowiedzialności. Inwestor będzie odpowiadał co najwyżej do wysokości wynagrodzenia należnego wykonawcy za roboty budowalne. W sposób oczywisty korzystne dla inwestora będzie także uprawnienie do składania sprzeciwu wobec powierzenia danych prac określonemu podwykonawcy w ciągu (aż) 30 dni. Korzystne (przy czym w tym wypadku także dla wykonawców i podwykonawców) bez wątpienia będzie także uproszczenie procedury (przedstawianie pełnej umowy, zawierającej często znaną inwestorowi a bardzo obszerną dokumentację, nie będzie obecnie potrzebne).

Nie wszystko się zmieni

Zupełnie inaczej rozwiązano kwestię solidarnej odpowiedzialności w przypadku reżimu zamówień publicznych. Nowelizacja dodaje przepis o odpowiednim stosowaniu art. 6471 k.c. o ile ustawa Prawo Zamówień Publicznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 2164) nie stanowi inaczej. Odesłanie to może prowadzić do trudności interpretacyjnych – prawo zamówień publicznych zawiera bowiem mechanizm określający solidarną odpowiedzialność za wynagrodzenie oparty m.in. o obowiązek wyrażenia zgody przez inwestora na zawarcie umowy z podwykonawcą czy obowiązek przedłożenia projektu umowy z podwykonawcą.

Zmienione przepisy będą obowiązywały w zakresie umów zawartych od dnia 1 czerwca 2017 r. Pamiętać należy więc, że jeśli umowa zawarta została wcześniej zastosowanie znajdzie dotychczasowa regulacja.