Tak lotniska walczą z zimą! Jak wygląda odladzanie samolotów (Wywiad i zdjęcia)

Emilia Derewienko, Rynek Lotniczy: Kiedy zaczyna się sezon zimowy na lotnisku?

Damian Kurtok, Michał Sikora, LS Airport Services: Przygotowania do sezonu zimowego rozpoczynamy już w połowie wakacji. To rozbudowany proces, uwzględniający przygotowanie sprzętów. LS Airport Services posiada wykwalifikowany personel zajmujący się przeglądem jednostek, kalibracją urządzeń oraz testami. Gotowość sprzętową uzyskujemy na 1 września. Nie należy także zapomnieć o procesie szkolenia personelu: kierowców, operatorów czy osób nadzorujących pracę. Szkolenia odbywają się przed każdym sezonem odlodzeniowym.

Nasza firma musi również zapewnić wystarczającą ilość potrzebnego płynu do odladzania samolotów. W zimie samoloty nie są myte, lecz są oczyszczane z zanieczyszczeń typu lód, śnieg czy szron.

Jak opady śniegu wpływają na pracę na lotnisku?

Mają bardzo duży wpływ na funkcjonowanie lotniska. Pracownicy oczyszczający teren portu (nie są to pracownicy LS Airport Services – przyp. red.) w pierwszej kolejności muszą zapewnić płynność lądowań i startów, tak więc drogi, po których poruszają się sprzęty lotniskowe, są oczyszczane w późniejszej kolejności – co powoduje utrudnienia w poruszaniu. Przy intensywnych opadach śniegu może dojść do sytuacji, w której pas startowy jest zamknięty. Zazwyczaj nie trwa to jednak dłużej niż kilka minut.

Podczas opadu śniegu samoloty muszą zostać oczyszczone przed startem. Tym zajmuje się m.in. firma do obsługi naziemną samolotów – czyli np. LS Airport Services. Samolot gotowy do odlotu zostaje skierowany na miejsce przygotowane do odladzania. Angażuje to nasz personel oraz specjalistyczny sprzęt.

Dlaczego odladzanie samolotów jest konieczne?

Statki powietrzne projektowane są w taki sposób, aby posiadać jak najlepszą aerodynamikę. W związku z tym, wszystkie elementy ich konstrukcji dostosowywane są tak, aby w czasie lotu generować jak najmniejsze opory, a powierzchnie skrzydeł, stateczników oraz kadłuba były gładkie. Samoloty, które startują w okresie zimowym, muszą być wolne od zanieczyszczeń (szronu, śniegu, lodu), aby zachowały do startu swoje parametry aerodynamiczne. Powietrze przepływające przez elementy samolotu, musi przepływać w sposób laminarny – czyli bez zakłócenia.

Odlodzenie, a często również zabezpieczenie przed ponownym wystąpieniem tych warunków, jest skomplikowanym procesem wymagający sporej ilości czasu – co czasami opóźnia start.

Czy tylko minusowe temperatury wymuszają decyzję o odladzaniu?

Niesprzyjające warunki pogodowe, mogące powodować zanieczyszczenie powierzchni, są podstawą do podjęcia decyzji o odladzaniu. Niska temperatura to jednak nie jest jedyne zjawisko, które wpływa na oblodzenie samolotu, bądź jego części. Przy zajściu odpowiednich czynników, może dojść np. do tak zwanego naturalnego wypromieniowania ciepła – czyli ochłodzenia. Materiały, które zostają wykorzystane do konstrukcji samolotów przy odpowiednim stałym wietrze oraz długim postoju potrafią obniżyć swoją temperaturę. Może wówczas wystąpić oszronienie lub nawet powstać czysty lód (szczególnie jeśli dodatkowo pojawią się opady deszczu). Dzieje się tak niekoniecznie przy ujemnych temperaturach otaczającego powietrza.

Kolejnym zagrożeniem jest przechłodzone paliwo w samolocie. Samolot lecący na wysokości przelotowej, leci w temperaturze około -40 st. C. Podczas dłuższego lotu (najczęściej) paliwo, ale też inne płyny, obniżają swoją temperaturę. Samolot, który ląduje na rotację i ma krótki czas obsługi na ziemi np. 25 lub 30 minut, może mieć nadal ujemną temperaturę paliwa. W takiej sytuacji również może powstać oblodzenie na powierzchni skrzydła (nawet przy dodatniej temperaturze zewnętrznej).

Kto podejmuje decyzje w sprawie kondycji samolotów?

Przy wystąpieniu któregokolwiek z tych zjawisk osobą decydującą o rozpoczęcie procedury związanej z odladzaniem samolotu jest kapitan danego rejsu lub odpowiednio przeszkolony pracownik obsługi naziemnej.

Przy podjęciu decyzji o konieczności odlodzenia samolotu oraz ewentualnego zabezpieczenia, pracownicy LS Airport Services rozpoczynają całą serię czynności. Pierwszą z nich jest uzyskanie dokładnych informacji od lokalnej stacji meteorologicznej, odnośnie aktualnej temperatury powietrza czy rodzaju i intensywności opadów. Następnie, w porozumieniu między dowódcą danego rejsu oraz pracownikiem obsługi naziemnej, podejmowana jest decyzja o tym, które elementy statku powietrznego wymagają odlodzenia. Następnie pracownicy LS Airport Services dobierają odpowiednie stężenie płynów odlodzeniowych oraz ustalają czasy ochrony.

Dlaczego odladzanie wykonuje się z pasażerami (holdover time) na pokładzie?

Odladzać można tylko w wyznaczonych miejscach portu lotniczego – jest do tego dedykowana specjalna płyta, położona możliwie najbliżej progu drogi startowej – po to, aby maksymalnie skrócić czas od końca odladzania do startu samolotu. Dlatego też wykonujemy tę procedurę z pasażerami na pokładzie.

Jak wygląda cała procedura? Jakich płynów i sprzętów używa się do odladzania?

Odladzanie samolotu rozpoczyna się od najwyższego punktu, czyli od statecznika – następnie odladza się kadłub, a na końcu skrzydła. W przypadku, kiedy odlodzenia wymaga powierzchnia pod skrzydłami, wówczas to ją odladzamy jako pierwszą, a później wracamy do statecznika, kadłuba i skrzydeł.

Odladzanie w przypadku samolotów turbośmigłowych odbywa się przy włączonym silniku, ale zatrzymanych łopatach silnika, a w przypadku samolotów odrzutowych odladzanie przeprowadza się przy włączonych silnikach. Wyjątkiem jest odladzanie pod skrzydłami – wówczas, niezależnie od typu samolotu, silnik musi być wyłączony.

Do odladzania używamy specjalistycznych płynów Typu I do temp. -33 stopni i płynu Typu II do temp. -29 stopni. Do przeprowadzenia procesu wykorzystujemy specjalnie tworzone do odladzania pojazdy – na lotnisku w Katowicach mamy do dyspozycji odladzarki produkcji fińskiej, marki Kiitokori modele EFI 2000 i EFI 4000. Pojazdy wyposażone są w dwa zbiorniki na płyn do odladzania o pojemności 1250 litrów i 2200 litrów oraz jeden zbiornik na wodę o poj. 4500 litrów.

Odladzanie samolotów można realizować w dwóch stopniach. Pierwszy stopień to nic innego jak oczyszczenie powierzchni samolotu, w trakcie którego nie występują zjawiska, które mogą ponownie zanieczyszczać powierzchnię statku powietrznego.

Jeżeli jednak występują takie zjawiska (np. trwa opad śniegu), to po pierwszym stopniu (czyli oczyszczeniu) następuje drugi stopień – czyli dodatkowe zabezpieczenie powierzchni. Zabezpieczenie polega na pokryciu powierzchni samolotu płynem o specjalnej konsystencji. Ma on za zadanie utrzymać w określonym czasie czystą powierzchnię, a opad, który występuje w międzyczasie, ma zostać odizolowany. Stosowany w tym wariancie płyn jest tak gęsty, że śnieg gromadzi się na jego górnej powierzchni nie przywierając do samolotu. Ta warstwa płynu jest usuwana wraz z zanieczyszczeniem bezpośrednio podczas startu samolotu przez powietrze, które przy odpowiedniej prędkości podczas startu zrzuca warstwę płynu zabezpieczającego odsłaniając czystą powierzchnię samolotu.

Niestety, w przypadku drugiego stopnia odladzania istotną rolę odgrywa czas. Zależnie od warunków atmosferycznych jest to od kilku do kilkudziesięciu minut, kiedy płyn jest w stanie spełnić swoje zadanie i zapewnić odpowiednią ochronę. Dlatego właśnie proces odladzania jest najczęściej ostatnim etapem w obsłudze samolotu i tuż po jego zakończeniu następuje odlot. W razie przekroczenia czasu ochrony zapewnionego przez płyn cały proces odladzania musi zostać powtórzony.

Przykładowo – czas ochronny przy warunkach atmosferycznych: opad śniegu, temperatura 0 st. C, odladzanie dwustopniowe płynem typu I i zabezpieczenie płynem typu II wynosi od 25 do 50 min.

Kto wykonuje odladzania?

Odladzanie przeprowadzają pracownicy LS Airport Services. Zazwyczaj odladzanie odbywa się dwoma pojazdami. Każdy pojazd posiada kierowcę oraz operatora, który za pomocą odpowiednich pistoletów przeprowadza proces odladzania. Po zakończeniu standardowej obsługi na stanowisku postojowym samolot kołuje na płytę do odladzania. Koordynator rejsu nawiązuje kontakt z załogą i potwierdza gotowość załogi do odlodzenia. Jeżeli samolot jest gotowy, przystępujemy do procesu oczyszczenia zanieczyszczeń oraz zabezpieczenia. Cały przebieg tego procesu nadzoruje koordynator rejsu. Po zakończeniu tego procesu następuje podanie meldunku do załogi o prawidłowym wykonaniu całego procesu oraz potwierdzeniu niezbędnych danych. Jeżeli załoga stwierdzi, że wszystko jest w porządku, daje pozwolenie na rozłączenie kontaktu z załogą i samolot jest wówczas gotowy do startu.

Co dzieje się z lodem i śniegiem, który „łapie” samolot podczas lotu?

Statki powietrzne wyposażone są w specjalne systemy, które skutecznie zabezpieczają samoloty przed oblodzeniem w trakcie lotu.