TSUE: Pomoc publiczna dla Lufthansy nielegalna

Kwestia przekazania przez rządy federalny z Berlina wielomiliardowej pomocy publicznej była jedną z kilku spraw sądowych wniesionych przez Ryanaira przeciwko otrzymywaniu przez narodowych przewoźników
pomocy publicznej w czasie pandemii COVID-19. Złożone skargi odwoływały się od kilku decyzji Komisji Europejskiej podjętych, dzięki wprowadzonym wcześniej przepisom ułatwiającym wspieranie państwowych przedsiębiorstw.

Sędziowie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wskazali, że przytaczane przez irlandzkie linie lotnicze argumenty, że decyzja unijnych regulatorów antymonopolowych o zatwierdzeniu pakietu ratunkowego była błędna, są zasadne. Pomimo tego, że Lufthansa spłaciła już w całości udzieloną przez Berlin pożyczkę, decyzja podjęta przez sąd może mieć daleko idące konsekwencje dla wszelkich przyszłych ratowań państwowych.

Berlin ratuje Lufthansę

W czerwcu 2020 r. Komisja Europejska poinformowała rząd Niemiec, że zgodziła się na wniosek o dokapitalizowanie Lufthansy kwotą sześciu mld euro, które były częścią kompleksowego pakietu wsparcia dla Grupy Lufthansa, która jak wskazywali niemieccy decydenci z powodu pandemii koronawirusa poniosła gigantyczne straty, a nieudzielenie finansowej pomocy wiązałoby się z możliwości zawieszenia przez Lufthansę prowadzenia działalności lotniczej.

Sześciomiliardowy zastrzyk funduszy obejmował objęcie przez niemiecki rząd pakietu akcji wartego 300 mln euro oraz dwie oddzielne pożyczki w wysokości 4,7 mld i miliarda euro. Zgadzając się wówczas na wniosek, Komisja Europejska stwierdziła, że pakiet wsparcia jest zgodny z unijnymi przepisami dotyczącymi pomocy publicznej, a także z tymczasowym ramami przekazywania przedsiębiorstwom środków finansowych, aby złagodzić negatywny wpływ pandemii. Jednak, bezpośrednio w wyniku tej decyzji i powołując się na argumenty antykonkurencyjne, zarówno Ryanair, jak i niemieckie linie lotnicze Condor podjęły kroki prawne przeciwko Komisji, która udzieliła zezwolenia na przekazanie środków pieniężnych Lufthansie.

Komisja Europejska popełniła błędy

Według unijnego sądu Komisja naruszyła kilka wymogów określonych w przepisach dotyczących wydania zezwolenia na przyznanie pomocy publicznej. Sędziowie wskazują, że Komisja nie powinna była pierwotnie
zatwierdzić pomocy państwa zgodnie z obowiązującymi wtedy i zasadami udzielania przedsiębiorstwo finansowego wsparcia, ponieważ opierała się na przekonaniu, że niemieckie linie lotnicze nie mogą zapewnić sobie finansowania od instytucji międzynarodowego rynku finansowego, aby zaspokoić krótkoterminowe potrzeby. Komisja Europejska miała uznać, że ten konkretny warunek został spełniony, ponieważ Lufthansa miała wcześniej przekazać, że jako firma nie ma wystarczających zabezpieczeń, aby uzyskać finansowanie całej wymaganej pomocą kwoty.

Sąd w Luksemburgu stwierdził jednak, że nie ma żadnych dowodów sugerujących to, że Komisja obiektywnie oceniła możliwą dostępność zabezpieczeń, takich jak flota samolotów Lufthansy, ich wartość oraz warunki wszelkich pożyczek, które linie mogły uzyskać na rynkach finansowych w ramach wyrażenia zgody na zabezpieczenie swoich aktywów. Sędziowie unijnego sądu w orzeczeniu stwierdził również, że
Komisja nie do końca zastosowała się do tzw. „klauzuli wyjścia” unijnych zasad pomocy publicznej, która przewidywała złagodzenie przepisów w czasie pandemii. W wyroku wskazano również, że Lufthansa nie odkupiła jak najszybciej udziałów rządu niemieckiego, a Komisja nie zażądała solidnego mechanizmu, który zachęciłby Lufthansę do jak najszybszego odkupienia udziałów przejętych przez Berlin.

Pomoc państwa była antykonkurencyjna

Niezależnie od powyższych błędów popełnionych przez Komisję, według Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej jednym z najważniejszych czynników, które sąd wziął pod uwagę przy uchylaniu decyzji Komisji, były kwestie związane z utrzymywaniem pozycji rynkowej na niektórych lotniskach. W uzasadnieniu do wyroku, stwierdzono, że podczas apelacji zarówno Ryanair, jak i Condor wykazali przed sądem w Luksemburgu, że ratowanie Lufthansy negatywnie wpłynęło na ich udziały w rynku, ponieważ w tamtym czasie wszyscy przewoźnicy bezpośrednio konkurowali ze sobą na wielu trasach.

Sąd uznał, że pomoc nie tylko pomogła Lufthansie uniknąć ryzyka rezygnacji z oferowania lotów na trasach, na których bezpośrednio konkurowała z tanimi liniami z Irlandii i niemieckim rekreacyjnym przewoźnikiem lotniczym, ale także wzmocniła jej pozycję konkurencyjną na wielu trasach, co oznaczało szkodę dla innych linii lotniczych, a tym samym zaniechanie poszanowania zasad jednolitego wolnego rynku.
Wydając orzeczenie o uchyleniu decyzji Komisji Europejskiej o zezwoleniu na pomoc państwa dla Lufthansy, w oświadczeniu wydanym przez ETS stwierdzono: „Z badania odpowiednich i wiarygodnych danych
dostarczonych przez Ryanaira i Condora wynika, że przedmiotowy środek nie tylko mógł pozwolić Lufthansie na sprostanie ryzyka opuszczenia wielu rynków, na których konkurowała bezpośrednio z wnioskodawcami, ale także w celu wzmocnienia swojej pozycji konkurencyjnej”.

W powiązanej sprawie unijny sąd unieważnił również pomoc państwa związaną z wpływem COVID-19 udzieloną skandynawskim liniom lotniczym SAS. W tym przypadku skargę również złożył Ryanair. W wyroku w sprawie SAS, TSUE stwierdził, że środek polegający na dokapitalizowaniu spółki nie spełniał warunków zachęcających do szybkiego sprzedania przejętych udziałów przez rządy Szwecji i Danii.

Ryanair: „Dyskryminujące ratunki”

Według Ryanaira, wyroki wydane TSUE są zwycięstwem rynku wewnętrznego Unii Europejskiej i stanowią krytykę „bezczelnego podejścia Komisji Europejskiej do masowych i dyskryminujących ratunków dla
flagowych przewoźników w trudnej sytuacji przez państwa członkowskie Unii Europejskiej z głębokimi kieszeniami”. – Jednym z największych osiągnięć Unii Europejskiej jest stworzenie jednolitego rynku transportu lotniczego. Zatwierdzenie przez Komisję Europejską pomocy finansowej na rekapitalizację Lufthansy oraz SAS-u było sprzeczne z podstawowymi zasadami unijnego prawa – powiedział rzecznik prasowy irlandzkich linii lotniczych Ryanair, który dodał, że najnowsze wyroki potwierdzają, że „Komisja musi działać jako strażnik równych szans w transporcie lotniczym i nie może podpisywać, pod polityczną presją, dyskryminujących innych zgód na pomoc publicznych”.

Rzecznik irlandzkiego niskoksztowca na koniec wskazał, że „interwencja” Trybunału oznacza zwycięstwo wolnego rynku, a także uczciwej konkurencji na terenie Unii Europejskiej. Tanie linie zaznaczają, że Komisja Europejska zgodziła się na przyznanie podczas trwania pandemii, która została wywołana koronawirusem SARS-CoV-2, subsydiów o łącznej wartości ponad 40 mld euro. Przedstawiciel Ryanaira stwierdza, że jeśli unijne sądy nie będą postępować, tak jak TSUE, Komisja Europejska będzie w dalszym ciągu wyrażać zgodę na „sztuczne” dokapitalizowanie narodowych linii lotniczych, co w ogólnym rozrachunku, wpłynie na zaburzenie funkcjonowania wolnego rynku.

– Niezakłócona konkurencja eliminuje nieefektywność i przynosi korzyści konsumentom dzięki niskim cenom i możliwości wyboru. Z drugiej strony, nieuzasadnione dotacje sprzyjają nieefektywności i szkodzą konsumentom przez dziesięciolecia – dodał na koniec rzecznik budżetowego przewoźnika.